Rozmnażanie

Sprawdzianem tego, czy zwierzęciu jest dobrze i czy ma zapewnione
dobre warunki, jest jego rozmnażanie się. Znajdujące się w dobrej
kondycji szczury mogą mieć potomstwo w dowolnej porze roku. Są
gatunkiem poliestralnym, co oznacza, że samice są zdolne do zajścia
w ciążę wielokrotnie w ciągu roku. Przerwa pomiędzy kolejnymi rujami
(okresami, w których samica dopuszcza partnera i może nastąpić
zapłodnienie) wynosi 4-5 dni, aczkolwiek niekiedy może przeciągnąć
się nawet do 20 dni. W praktyce oznacza to, że nie każde połączenie
samca z samicą, nawet na kilka dni, może doprowadzić do zajścia w
ciążę.

Obserwowanie dorastających ruchliwych szczurków sprawia ogromną
przyjemność. Zanim jednak zdecydujemy się na rozmnażanie zwierząt,
należy poważnie zastanowić się, czy jesteśmy w stanie wszystkim młodym
(nawet do 14-stu w miocie) zapewnić dom. Lepiej wcześniej poszukać
odbiorców, niż potem zastanawiać się, co zrobić z przychówkiem.

Ponieważ zwykle nie znamy dziedzicznych cech naszych szczurów, w miocie
mogą trafić się albinosy, choć rodzice mieli barwne umaszczenie. Trzeba też
koniecznie pamiętać o tym, że należy szybko rozdzielić młode samiczki z samcami,
aby dzięki temu uniknąć dalszego rozmnażania się i prawdziwej eksplozji urodzeń.

Dojrzałość płciowa


Młode szczury dojrzewają płciowo w wieku półtora/dwóch miesięcy, czyli jeszcze
przed osiągnięciem normalnej wielkości (obie płcie w wieku 40 - 55 dni, w tym
czasie osiągają wagę 110 - 170 g). Samice dojrzewają wcześniej niż samce.
Dojrzałość hodowlaną osiągają w wieku 80 dni. Ciąża trwa równo trzy tygodnie,
co oznacza, że samiczka może teoretycznie już w wieku ośmiu tygodni urodzić
pierwsze młode! Szczury kupowane w sklepach zoologicznych mają zwykle sześć,
osiem tygodni i są już zdolne do zapłodnienia, ale o potomstwie powinno się
pomyśleć dopiero, wtedy gdy samica oswoi się już całkowicie z otoczeniem.

Cykl płciowy i ruja

Cykl płciowy samicy trwa 6 - 8 dni. Ruja pojawia się co 5 - 8 dni. W przypadku
zestresowania zwierzęcia (np. przepełniona klatka, złe warunki życia, zmiana
otoczenia) może jednak w ogóle nie wystąpić. Ruja trwa 13 - 14 godzin. Pojawia
się najczęściej w godzinach między 16.00 i 22.00 lub wcześnie rano.

Ruję sygnalizują:

-nerwowe zachowanie samicy
-obrzmienie i przekrwienie warg pochwy
-śluzowy wyciek z pochwy

Pokrycie i zapłodnienie


Samce najpierw sprawdzają, czy samice są gotowe do zapłodnienia, obwąchując
ich narządy płciowe i wydzielany mocz. Gdy zaczyna się okres płodny, wszystkie
samce w klatce podążają za samicą, zwykle nie rywalizując między sobą.
Początkowo samica, odwracając się pyszczkiem w stronę samców, przyjmuje
postawę ochronną i popiskuje. Gdy jakiemuś samczykowi uda się zbliżyć do niej
od tyłu, wygląda to raczej na gwałt, choć nie dochodzi przy tym od razu do
prawdziwego połączenia zwierząt. Kopulację można rozpoznać po tym, że samica
wygina głowę do tyłu i lekko unosi tylną część ciała. Taką postawę przyjmuje
dopiero wtedy, gdy jest rzeczywiście gotowa do połączenia.

Samiec potrafi pokryć samicę w ciągu 15 - 20 minut od 15 do 70 razy. Przy każdym
skoku następują 1 - 2 wytryski nasienia. Tak jak u myszy, chociaż nie zawsze,
pojawia się tzw. korek pochwowy, będący naturalnym zabezpieczeniem przed
zapłodnieniem przez innego osobnika. W pewien sposób jest więc gwarancją ojcostwa
danego samca.

Zarówno dopuszczenia samca tylko na okres kopulacji, jak i pozostawienie go z samicą
na stałe, ma swoje dobre i złe strony. Samiec mieszkający na stałe może niepokoić
samicę zarówno w okresie ciąży i budowy gniazda, jaki i później po porodzie. Niekiedy
samce mają zwyczaj wynosić młode z gniazda, gryźć je, a nawet zagryzać. Na szczęście
nie jest to zjawisko częste, nie mniej jednak należy się z nim liczyć i w razie potrzeby
interweniować, zabierając samca do innej klatki. Mankamentem jest również większa
ilość odchodów i konieczność częstszego sprzątania klatki, co może niepokoić szczurzycę.
Z kolei zabieranie samca od samicy przed porodem może spowodować u niej niepokój i
poczucie zagrożenia, co oczywiście też nie jest wskazane. Dla rozwoju młodych obecność
ojca jest również wskazana. Wadą zasadniczą jest duże prawdopodobieństwo ponownego
zapłodnienia samicy przez samca w okresie tzw. rui poporodowej, występującej na ogół
24 godziny po porodzie. Czyli wszystko w waszych rękach, każdy musi podjąć indywidualną
decyzję.

Ciąża

Trwa u szczurzycy 21 - 23 dni. W tym czasie przybiera ona na wadze 20 - 30 g. Od
15 dnia ciąża staje się widoczna, samica wyraźnie grubieje, zaczynają się także
powiększać sutki. Ma ich 6, niekiedy 8 par.

W ostatnim tygodniu ciąży samiczka zaczyna intensywniej gromadzić materiał na
gniazdo. Samiczki żyjące w stresie są zdolne do tego momentu "wchłonąć" nie
narodzone młode. Jest to bardzo korzystne dla nich pod względem biologicznym,
gdyż samiczki żyjące w nie sprzyjających warunkach mogą wykorzystać wszystkie
rezerwy organizmu na własne potrzeby i czekać z rodzeniem młodych na lepszy
moment. Dzięki temu matka oszczędza młodym życia w nieprzyjaznym dla nich
środowisku. Samica nie zużywa również sił na wychowanie młodych, co mogłoby
w takim przypadku nawet zagrozić jej życiu.

W miarę zaawansowania ciąży zmienia się zarówno sylwetka, jak i zachowanie przyszłej
matki. Rozwijające się płody powodują zmianę zarysu brzucha, zaś szczurzyca staje się
mniej ruchliwa i bardziej ociężała. Już w tym okresie należy unikać sytuacji mogących
zdenerwować zwierzę. Nie warto w tym czasie przenosić samicy do innej klaki, zmieniać
wystroju wnętrza oraz drastycznie zmieniać składu pożywienia. W czasie ciąży organizm
samicy musi uformować i odkarmić od 4 do 16 (czasem więcej) płodów, ważących przy
urodzeniu 1/3 masy matki (przeciętnie 55 gramów). Aby mógł sobie w tym poradzić, należy
w pierwszej połowie ciąży zwiększyć dzienną dawkę żywieniową o 1/3 poprzedniej porcji,
natomiast w drugiej połowie podwoić dawkę. Dotyczy to szczególnie karmy zawierającej duża
ilość białka (np. białego sera, mięsa oraz mleka), będącego materiałem budulcowym (strukturalnym)
dla tworzących się organizmów. Na dwa, trzy dni przed spodziewanym porodem należy dokładnie
sprzątnąć klatkę, zwiększając jednocześnie ilość ściółki. Najprawdopodobniej szczurzyca będzie
rodzić wewnątrz znajdującego się w klatce domku.

Poród

Samica przed porodem powinna mieć dostateczną ilość miękkiego materiału
do zbudowania gniazda. Tuż przed porodem samiczka zaszywa się w gnieździe i
broni się przed wcześniej lubianymi towarzyszami, a niekiedy też przed swoim
opiekunem. Poród poprzedzają bóle, pod wpływem których często się pokłada.
Najczęściej odbywa się on nocą i trwa od 1 do 4 godzin. Skurcze występują co
17 sekund do 2,5 minuty i niekiedy są widoczne przez powłoki brzuszne.

Młode rodzą się zwykle nocą lub wczesnym rankiem. Kiedy płody są duże samica
przy wydostawaniu się ich na zewnątrz pomaga sobie zębami. Matka natychmiast
przegryza pępowinę i wylizuje młode do sucha. Wylizanie do sucha służy nie tylko
oczyszczeniu, ale pobudza również układ krążenia nowo narodzonych zwierząt.
Niedostatecznie wylizany szczur nie ma zwykle szans na przeżycie. Dzięki wylizywaniu
tworzy się również więź między matką i dzieckiem, a poza tym matka uczy się
rozpoznawać węchem swoje potomstwo. Matka zjada błony płodowe i łożysko. Zdarza się
również pożeranie płodów zarówno żywych, jak i martwych. Dlatego właśnie bardzo
ważne jest zapewnienie spokoju rodzącej i wychowującej potomstwo samicy.

W miocie przeciętnie rodzi się około 10 młodych, a poród trwa nie dłużej niż 3-3,5
godziny. O ile nie ma sygnałów, że coś się dzieje nie tak, jak powinno, pod żadnym
pozorem nie wolno zaglądać do gniazda. Niepokojona matka może zacząć zagryzać
swoje młode lub porzucić je. Dopiero po upływie 3-4 dni można zobaczyć, co się urodziło.
Aby nie denerwować samicy bez koniecznej potrzeby, należy wykorzystać moment, gdy
znajduje się ona poza gniazdem, zajęta np. jedzeniem. Nie wskazane jest branie noworodków
do ręki, a jeśli jest to konieczne, to należy najpierw natrzeć ręce garścią ściółki wziętej z
klatki (zakamuflujemy w ten sposób nasz zapach).

Młode szczury bezpośrednio po urodzeniu w niczym nie przypominają dorosłych zwierząt.
Wyglądają raczej na embriony: nieowłosione, różowe lub szare (zależy to od późniejszego
umaszczenia) serdelki o nieproporcjonalnie małych kończynach. Są bezzębne, z zamkniętymi
otworami słuchowymi i szparami powiek. W tym okresie ich jedynym celem jest odnalezienie
sutków i opicie się mlekiem matki, a później spanie. Ich organizmy nastawione są na jak
najszybszy i jak najwydajniejszy przerób mleka w błyskawicznie rosnące narządy i tkanki.

W pierwszych dniach po porodzie unikamy sprzątania klatki, co najwyżej dosypujemy
nowej ściółki, bez usuwania starej. Podobnie jak w okresie ciąży, po porodzie, w okresie
laktacji (okres wydzielania przez gruczoły mleczne mleka dla młodych) organizm samicy
jest bardzo obciążony.

Wychowanie młodych


Samice szczurów są z reguły dobrymi matkami. Szczególnie w ciągu dwóch pierwszych
tygodni po porodzie, są tak przejęte swoją rolą, że nawet do minimum ograniczają
kontakty z innymi szczurami. Bez trudu znoszą przypadającą im rolę samotnej matki, a
gdy w jednej klatce żyje kilku samic, często wychowują swoje młode we wspólnym
gnieździe. Nie oznacza to jednak, że wszystkie rodzą w tym samym gnieździe. Często
poród i pierwsze karmienie odbywają się w jakimś miejscu na uboczu, a potem dopiero
matka przynosi młode do wspólnego gniazda.